رنگ سنج (Colorimeter) يک وسيله الكتريكی است كه غلظت تركيبات مختلف را در محلول‌های رنگی اندازه گيری می‌كند. دستگاه رنگ سنج Klett Biocolorimeter در دهه 1930 ابداع شد. رنگ سنج در حقيقت نسخه ساده فتومتر است. اختلاف كيفيت فيلتر‌های رنگ سنج ، موجب پايين آمدن حساسيت اين دستگاه شده است. از رنگ سنج در آزمايش‌های شيمی بالينی و به طور عمده در تعيين غلظت هموگلوبين خون استفاده می‌شود. رنگ سنج‌ها به وسيله چندين شركت مختلف ساخته شده و شامل انواع مختلف با قابليت تعويض طول موج از طريق تعويض فيلترها و يا تعويض طول موج (حداكثر تا 10 طول موج) از طريق چرخاندن فيلترها امكان پذير است. برخی مدل‌ها متناسب با آب و هوای گرم و مرطوب طراحی شده اند كه در آن ها ، فيلترهای ژلاتينی درون محفظه ای شيشه ای به منظور جلوگيری از رشد قارچ‌ها و يا ايجاد خراش در سطح فيلترها ، قرار گرفته‌اند. در اغلب موارد واژه‌های «رنگ سنج» و «اسپكتروفتومتر» با يكديگر اشتباه گرفته می‌شوند. در اين مبحث ، تلاش بر اين است كه به درک و شناخت صحيح از رنگ سنج و اختلاف آن با اسپكتروفتومتر كمک شود.  

‌رنگ سنج‌ها ممكن است دستی يا نيمه اتوماتيک باشند. هموگلوبينومتر ، يكی از انواع رنــگ سـنــج‌هـای قـابـل حمـل بـوده كـه بـه منظـور انـدازه گيـری مستقيـم و دقيـق غلظـت هموگلوبين بر حسب g/l یا g/dl طراحی شده است.

اصول كار
يک رنگ سنج از فيلترهايی به منظور توليد نور در يک طول موج ويژه بر اساس نوع محلول مورد اندازه گيری استفاده می‌كند. نور رنگی پس از عبور از داخل نمونه و ميزان جذب آن توسط نمونه ، اندازه گيری شده كه به ابزوربنس موسوم است. ابزوربنس طبق قانون بير-لامبرت ، مستقيماً متناسب با غلظت رنگ محلول است. رنگ سنج می‌تواند ميزان ابزوربنس را به طور قابل اعتمادی در محدوده صفر تا 7/0 اندازه گيری كند. 

هموگلوبينومتر
هموگلوبينومتر غلظت هموگلوبين را در خون اندازه گيري می‌كند. اغلب مدل‌های اين دستگاه ، به صورت دستی عمل می‌كنند كه اكثر آن‌ها از باتری به عنوان منبع توليد برق اسـتـفـاده مـی‌كـنـنـد. مـدل‌هـای جـديـدتـر ايـن وسـيـلـه ، مـجـهز به باتری‌های قابل شارژ يا باتری‌های خورشيدی به منظور تأمين برق اين دستگاه هستند. در اغلب اين دستگاه‌ها لازم است كه قبل از اندازه گيری هموگلوبين ، ابتدا نمونه خون رقيق شود. برخی مدل‌ها ، غـلـظـت هموگلوبين خون را از طريق نمونه خون مستقيم و رقيق نشده ، اندازه گيری می‌كنند كه معمولا هزينه آن‌ها نيز گران تر از انواع ديگر است.

اجزا
اجزای اصلی رنگ سنج ، بسيار شبيه به اجزای فتومتر است. رنگ سنج ها ، وسايل ساده‌ای بوده كه به دليل كيفيت پايين تر فيلترهای آن ها ، از حساسيت كمتری برخوردار هستند. منبع نور ممكن است يک لامپ ديودی باشد كه از خود ، يک نور تک رنگ ساطع می‌كند. در برخی موارد ، ممكن است از لامپ‌های تنگستنی يا هالوژنی استفاده شود كه سر راه نور توليد شده توسط آن‌ها يک فيلتر قرار داده می‌شود تا به نور مورد نياز با طول موج مشخص دست يابيم.
بسته به مدل دستگاه ، اجزای زير می‌توانند در رنگ سنج مشاهده شوند: 
1- پنجره نمايش
2- دكمه off/on
3- محفظه كووت
4- دكمه اندازه گيری تست
5- دكمه مرجع
6- دكمـه‌های انتخابی مختلف ديگر از جمله ابــزوربـنــس ، تــرانـسـمـيتنـس (درصـد عبـور نـور) ، كينتيک (در برخی مدل ها)

شـنـاخـت و درک صحيح از دستگاه‌هايی كه برای اندازه گيری غلظت رنگ در يک محلول به كـار مـی‌رونـد ، مـی‌تواند ما را در انتخاب صحيح دستگاه مورد نياز و موارد كاربرد آن ياری كنند. واژه‌هـای «رنـگ سـنـج» و «اسـپـكـتـروفتومتر» در بــســيـــاری از مــوارد بــا يـكــديـگــر اشـتـبــاه گــرفـتــه مـی‌شـونـد. رنـگ سـنـج و اسـپـكـتوفتومتر هر دو می‌توانند در محدوده طول موج مرئی نور (حدود 700-400 نانومتر) كار كنند. در مواردی كه نياز اسـت انـدازه گـيـری شدت رنگ محلول در نور مـاوراء بـنـفـش (طـول موج كمتر از 400 نانومتر) انـجام شود ، يک سری تغييرات بايد در دستگاه رنــگ سـنــج اعـمــال شـود ؛ در صـورتـی كـه بـرای اندازه‌گيری شدت رنگ در اين طول موج توسط اسپكتروفتومتر ، تنها با انتخاب كووت مناسب (از جنس كوارتز) برای اين طول موج ، مشكل حل مـی‌شـود. امـا ايـن دو وسيلـه دارای اختـلافاتی با يـكــديـگــر بــوده كــه در جــدول 1 بـه آن‌هـا اشـاره می‌شود.

الزامات نصب دستگاه
‌برای نصب دستگاه به يک محيط عاری از گرد و غبار و دود نياز است. همچنين دستگاه بايد در معرض نور مستقيم خورشيد نباشد.
دستگاه را روی يک سطح محكم و نزديک بـه خـروجـی بـرق (كـمـتـر از 5/1 مـتـر) قرار دهيد. سيم ‌ارت دستگاه را به زمين وصل كنيد.
‌در صـورت عـدم استفاده از باتری ، از يک ثابت كننده ولتاژ (استابيلايزر) استفاده كنيد.

طريقه استفاده
فقط پرسنل آموزش ديده برای كار با اين دستگاه ، مجاز به استفاده و كار با اين دستگاه هستند. اصول كلی استفاده از اين دستگاه به قرار زير است:
‌دستگاه را به منبع برق وصل كرده و آن را روشن كنيد.
15 دقيقه صبر كنيد تا سيستم نوری و الكترونيكی دستگاه گرم و آماده شود.
‌طول موج مورد نظر را انتخاب كنيد.
‌دكمه وضعيت ابزوربنس را انتخاب كنيد.
‌كووت را با كاغذهای مخصوص تميز كننده عدسی يا با يک پارچه نرم بدون پرز ، تميز كنيد.
‌عملكردهای بلانک ، استاندارد و تست را انجام دهيد.
‌پس از پايان استفاده ، كووت را با آب مقطر شستشو داده و خشک كنيد.
دستگاه را در پايان كار خاموش كرده و آن را بپوشانيد.

نگهداری

نگهداری روزانه
‌هر گونه مايعی كه روی دستگاه و يا اطراف آن ريخته شده باشد ، بايد بلافاصله تميز شود.
‌در پايان كار هر روز ، دستگاه خاموش شود.
محفظه قرار گرفتن كوت را خالی نگه داشته و در مواقعی كه با دستگاه كار نمی شود ، درب محفظه كووت را ببنديد.
‌دستگـاه را در پايان هر روز و پس از استفاده ، به منظور محافظت از گرد و غبار بپوشانيد.

نگهداری در موقع نياز
‌فيوز لامپ سوخته شده را با يک فيوز ديگر طبق مشخصات فيوز كارخانه تعويض كنيد.
‌در صورت خرابی دستگاه ، با يک مهندس بيومديكال واجد شرايط مشورت كنيد.

نگهداری ماهانه
‌سطح جلويی دستگاه بايد با استفاده از يک دستمال مخصوص تميز كردن عدسی تميز شود.

نگهداری هر 6 ماه يک بار
‌دستگاه را به طور چشمی بررسی كنيد تا از اتصال اجزای مختلف دستگاه طبق مشخصات كارخانه ، مطمئن شويد.
‌بــررســی كـنـيــد كــه دكـمــه‌هــا يــا كـليـدهـای عـمـلـكـردی دسـتگاه ، سر جای خود به صورت محكم قرار گرفته اند.
‌از مـحـكـم بـودن پـيـچ‌های دستگاه مطمئن شويد.
‌كابل‌ها و سيم‌های دستگاه را از نظر عدم وجـود پـارگـی يـا چـسبندگی به يكديگر بررسی كنيد.
‌مسير عبور نور را بررسی و تميز كنيد.

نگهداری ساليانه
نـگـهـداری سـالـيـانـه بـايد توسط يک مهندس مـجــرب انـجــام شــود و نـتـايـج آن نـيـز بـه مـنـظـور پيگيری‌های احتمالی بعدی ، ثبت و آرشيو شود.
‌مكان نصب دستگاه را از نظر تأمين ايمنی الكتريكی و فيزيكی بررسی كنيد.
در صورت استفاده از منبع برق ، ولتاژ برق را بررسی كنيد. ولتاژ برق نبايد بيش از 5% ولتاژ مورد نياز دستگاه باشد.
‌از وجود فضای كافی در اطراف دستگاه به مـنـظــور تــأمـيـن فضـای كـافـی بـرای قـرار گـرفتـن كابل‌ها و تهويه مناسب ، مطمئن شويد.
‌بررسی كنيد كه دستگاه در معرض رطوبت زياد ، گرد و غبار ، دمای بالا يا تابش نور مستقيم خورشيد نباشد.
بررسی كنيد كه دستگاه در مجاورت ساير دسـتـگـاه‌هـايـی كـه ارتـعـاش ايـجاد می‌كنند ، قرار نگرفته باشد.

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: